Choroba afektywna dwubiegunowa jest zaburzeniem, które dotyka coraz więcej osób i wiąże się z występowaniem epizodów obniżonego i podwyższonego nastroju. Depresja, mania i hipomania pojawiają się na przemian i charakteryzują się innymi symptomami. Objawy choroby dwubiegunowej potrafią być bardzo złożone i mylące, dlatego często ciężko jest postawić prawidłową diagnozę i rozpocząć leczenie. Aby dowiedzieć się więcej na temat CHAD, przyczyn, objawów i metod leczenie taj choroby, kontynuuj czytanie artykułu.
- Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa?
- CHAD – typy
- Choroba dwubiegunowa – przyczyny
- Choroba dwubiegunowa – objawy
- Diagnostyka CHAD
- Choroba dwubiegunowa – leczenie
Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Choroba afektywna dwubiegunowa, zwana również jako CHAD, to zaburzenie nastroju, w którym chory wpada w stan depresji, manii, hipomanii lub w stan mieszany. Nastrój gwałtownie waha się między przeciwnymi stanami, a dodatkowo występuje okres remisji, czyli braku objawów lub utrzymywania się nielicznych objawów o niewielkim nasileniu. Choroba dwubiegunowa występuje najczęściej u osób w wieku od 20 do 30 lat, niezależnie od płci. Jest to jedno z najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych na świecie, a choruje około 2-5% populacji.
CHAD – typy
Wyróżnia się kilka typów choroby dwubiegunowej:
- choroba afektywna dwubiegunowa typu I – liczne epizody depresyjne rozdzielone są epizodami maniakalnymi,
- choroba afektywna dwubiegunowa typu II – liczne epizody depresyjne rozdzielone są epizodami hipomaniakalnymi,
- choroba afektywna dwubiegunowa typu III – objawy są skutkiem działania leków przeciwdepresyjnych i nie pojawiają się samoistnie,
- CHAD typu III i półmania/hipomania – objawy są skutkiem działania alkoholu
- choroba afektywna sezonowa – epizody depresyjne pojawiają się w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody maniakalne i hipomaniakalne w miesiącach wiosenno-letnich.
Chorobę dwubiegunową można także rozróżnić według częstotliwości i szybkości zmiany epizodów. Wyodrębnia się:
- chorobę afektywną dwubiegunową z szybką zmianą faz, w której w ciągu roku występuje 4 lub więcej okresów/epizodów depresji, manii, hipomanii
- chorobę afektywną dwubiegunową z bardzo szybką zmianą faz, w której epizody depresji, manii i hipomanii wiążą się z jeszcze częstszymi zmianami, jeden epizod może trwać kilka dni, tygodni, albo może zmieniać się nawet co kilka, kilkanaście godzin.
Choroba dwubiegunowa – przyczyny
Jednoznaczne przyczyny choroby dwubiegunowej nie są jeszcze znane, wyróżnia się jednak kilka podstawowych czynników, które mogą mieć wpływ na rozwój choroby:
- uwarunkowania genetyczne – CHAD może być dziedziczona, jeśli u rodzica bądź rodziców zdiagnozowano tę chorobę lub depresję,
- przewlekły stres i stresujące wydarzenia,
- nadużywania alkoholu, narkotyków,
- zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu.
Choroba dwubiegunowa – objawy
Objawy CHAD występują pod postacią czterech stanów. Są to: epizod depresyjny, epizod maniakalny, epizod hipomaniakalny oraz epizod mieszany. Każdy z tych okresów charakteryzuje się innymi symptomami i zachowaniami, a nastrój osoby chorej gwałtownie waha się i zmienia.
Epizod depresyjny
Epizod depresyjny objawia się przede wszystkim ogólnym poczuciem smutku i przygnębienia, a także złości i rozdrażnienia. Wykonywanie codziennych czynności staje się trudniejsze, ponieważ osoba chora nie ma siły i energii na radzenie sobie z rzeczywistością. Dodatkowo, dochodzi brak koncentracji i skupienia, a nawet zaburzenia pamięci. Podczas epizodów depresyjnych często ma się do czynienia z zaburzeniami snu. Występują problemy z zasypianiem i przespaniem całej nocy lub snu jest zbyt dużo. W zależności od osoby, pojawiają się również problemy z jedzeniem. Niektórzy nie mają apetytu i tracą na wadze, a inni jedzą za dużo i przybierają kilka kilogramów. W trakcie epizodów depresyjnych, chorzy doświadczają niskiej samooceny, poczucia wstydu. Występują również bóle różnych części ciała, które są objawem psychosomatycznym i często wywodzą się ze stresu, czy niepokoju. Dojść może także do zahamowań ruchu o podłożu psychicznym. W takim przypadku z osobą chorą nie można nawiązać kontaktu wzrokowego i słownego. Czasami pojawiają się objawy psychotyczne np. urojenia, poczucie winy, a niekiedy nawet halucynacje. Epizody depresyjne mogą być dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta, ponieważ czasami pojawiają się myśli i czyny samobójcze.
Epizod maniakalny
Epizod maniakalny, określany również jako mania, charakteryzuje się nienaturalnie nasilonym nastrojem, bardzo dużym uczuciem szczęścia, euforii, energii, podekscytowania, czasami nadpobudliwości. Podczas epizodów maniakalnych występują takie objawy jak:
- duża pewność siebie i przekonanie o swojej wyższości nad innymi ludźmi,
- wzrost aktywności i sił do życia,
- gadatliwość,
- natłok myśli, pomysłów,
- roztargnienie i łatwe rozpraszanie się,
- zmniejszona potrzeba snu,
- zwiększone libido,
- partycypowanie w niebezpiecznych zachowaniach.
Osoba chora utrzymuje stan euforii, szczęścia i nadpobudliwości, ale szybko może się on przerodzić w poczucie drażliwości i agresji. Występują również zachowania ekspansywne, czyli zuchwałość, bojowość, chęć dominacji, potrzeba natychmiastowego działania. W epizodzie manii mogą zdarzyć się również zachowania autoagresywne, czyli skierowane do samego siebie. Czasami występuje również słowotok, połączony z gonitwą myśli, a osobę chorą ciężko jest zrozumieć. W epizodzie maniakalnym, chory uważa, że nic mu nie dolega i jest zdrowy, z tego powodu często odrzuca pomoc innych i sam jej nie szuka. Manii mogą towarzyszyć nadużycia alkoholu i substancji psychoaktywnych, a także uczucie wyostrzenia niektórych lub wszystkich zmysłów. Tak jak w przypadku epizodów depresyjnych, mogą pojawić się objawy psychotyczne – urojenia np. poczucie posiadania magicznych mocy, przekonanie, że jest się osobą znaną, postacią historyczną.
Epizod hipomaniakalny
Epizod hipomaniakalny, w porównaniu z epizodem maniakalnym trwa krócej, a jego objawy nie są tak nasilone. Osoba chora ma podwyższony, szczęśliwy nastrój, więcej energii, chęci i ogólnie lepsze samopoczucie. Wystąpić może mniejsze zapotrzebowanie na sen, skłonność do podejmowania lekkomyślnych decyzji i trudności z koncentracją.
Epizod mieszany
Epizod mieszany łączy w sobie objawy depresji i manii lub hipomanii. Wystąpić może np. gonitwa myśli w połączeniu z poczuciem smutku i drażliwością. Chorego należy uważnie obserwować i zwracać uwagę na zmiany zachowań i nastroju.
Diagnostyka CHAD
CHAD nie należy do chorób, które łatwo zdiagnozować. Z powodu występowania licznych epizodów depresyjnych, często początkowa diagnoza wskazuje właśnie na depresję, a nie na zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Łatwiej jest rozpoznać tę chorobę w trakcie epizodów manii lub hipomanii. O chorobie dwubiegunowej mówi się, gdy wystąpią co najmniej 2 nawroty, z których przynajmniej jeden musi mieć cechy epizodu maniakalnego, hipomaniakalnego lub mieszanego. CHAD jest często rozpoznawana dopiero po kilku latach, ponieważ początkowo ciężko jest ocenić z jakimi zaburzeniami ma się do czynienia.
W diagnozie CHAD pomocny będzie oczywiście wywiad, podczas którego lekarza zada pytania odnośnie historii chorób występujących w rodzinie, innych chorób i zaburzeń towarzyszących pacjentowi, szczególnie tych o podłożu psychicznym, stosowaniu substancji psychoaktywnych, posiadanych objawach.
Choroba dwubiegunowa – leczenie
Głównym celem leczenia choroby dwubiegunowej jest uzyskanie okresu remisji, który charakteryzuje się brakiem jakichkolwiek objawów chorobowych. Proces leczenie jest długotrwały, ma kompeksowy charakter i często składa się z trzech elementów: farmakoterapii, psychoedukacji i psychoterapii.
Farmakoterapia przy CHAD skupia się na wprowadzeniu leków stabilizujących nastrój np. lit, kwas walproinowy, karbamazepina, a także atypowych leków psychotycznych np. arypiprazol, olanzapina, amisulpryd. Stosowanie leków zależy od rodzaju epizodów jakie przeżywa chory i należy je zażywać wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Psychoedukacja koncentruje się na informowaniu i nauczaniu chorego przez psychiatrę lub innego specjalistę. Taka metoda edukacji i leczenia pełni bardzo ważną rolę w terapii osoby chorej i ma uświadamiać pacjenta i pomagać mu w radzeniu sobie z chorobą. Psychoedukacja wykonywana jest zarówno w formie rozmów indywidualnych, spotkań grupowych i może obejmować nie tylko samego pacjenta, ale również jego bliskich.
Psychoterapia nie jest elementem leczenia stosowanym przez wszystkich chorych, ale w bardzo wielu przypadkach jej działanie jest nieocenione. Psychoterapię stosuje się szczególnie przy długotrwałych okresach remisji oraz przy remisji niepełnej. Jej celem jest okazanie wsparcia i pokazanie jak radzić sobie z chorobą, jej objawami i innymi problemami na co dzień.
W niektórych przypadkach zagrożenia zdrowia lub życia pacjenta i innych osób konieczna może okazać się hospitalizacja. Gdy osoba chora ma myśli, tendencje lub zachowania samobójcze lub przejawia bardzo agresywne zachowania może być umieszczona w szpitalu psychiatrycznym i objęta opieką nawet bez wyrażenia swojej zgody.
